Сахаларга былыргыттан Ороһуоспаттан Кириһиэнньэҕэ, тохсунньу 7-тэн 19 күнүгэр диэри Таҥха Хаан кэмэ буолар, ол эбэтэр айылҕа хамныыр харатыгар, кынаттаах көтөрүгэр, устар балыктарыгар, ону таһынан үөн-көйүүр, үөн-күрдьэҕэ харамайдарыгар олох олорор кэми кэмнээн-кэрдиилээн биэрээччи Айыы көстүбэт эйгэни киһи олоҕун кытта алтыһыннарар, ситимниир кэмэ. Бу итэҕэл күн бүгүҥҥэ диэри куппутугар иҥэн, көлүөнэттэн-көлүөнэҕэ утаарыллан кэллэ.
Бу күннэргэ киһи ис кута чарааһаан, көстүбэт эйгэни кытта алтыһар бириэмэтигэр арчылааһын, алҕааһын ордук ылыныллар кэмэ. Ол курдук, Алтаммытыгар айылҕаттан айдарыылаах Матрена Ивановна Григорьева – Чугдаара Хотун сыллата таҥха иннинээҕи алгыһы ыытар, «Таайтарыылаах таҥха» тэрээһинигэр кыттыһар. Хас биирдии иэдьэгэй мэйиилээх, иннинэн сирэйдээх, иэгэйэр икки атахтаах бу дойдуга кэлиэҕиттэн ис уоттаах буолар. Ол уота олоҕун суолун сырдатар. Мөлтүүр-ахсыыр кэмигэр уота аччыыр, биитэр айылҕаны утары баран дьоҥҥо-сэргэҕэ түктэри сыһыаннаһан, ордугурҕаан, ымсыыран, сэнээн, сэтэрээн суолуттан мунуон, сырдык Айыыларын тэйитиэн сөп. Маныаха айдарыылаах киһи алгыс тыла, ылыннарыылаах сүбэтэ ис уоту күүһүрдэн, туругу бөҕөргөтөн, санааны сааһылаан биэрэрэ баар суол. Мустубут дьон ураты турукка киирэн, харахтарын симэн Чугдаара Хотун өбүгэлэриттэн этиттэрэн эппитин, төрүттэриттэн тыылыннаран тириэрдибитин болҕойон иһиттилэр, чөмчөкөлөрүгэр хатаатылар. Кынат кыргыттара чуораан тыаһынан лыҥкынатан, боҕуруоскай отунан буруолатан куһаҕаны киэр ылҕаатылар, мөкүнү аннараа атаардылар.
Салгыы кынат кыргыттар таайтарыылаах таҥха оонньууларын оонньоттулар, билгэлэри ыыттылар. Мустубут ыалдьыттар түөрт хамаандаҕа хайдыһаннар күөн көрүстүлэр, бастыыр иһин илин-кэлин түһүстүлэр. Таҥха сүрүн дьоруойун сүллүүкүн таҥаһын мүнүүтэҕэ кэтэн, хаарты хомуйан, мөһөөччүккэ сытар бэрэдимиэттэри таайан, хамаанданан үҥкүүлээн уо.д.а. күрэхтэстилэр.
Түгэнинэн туһанан, үөһээттэн оҥоһуулаах, күнтэн күүстээх, айылҕаттан айдарыылаах, ураты эйгэлээх биир дойдулаахпытыгар Матрена Ивановнаҕа – Чугдаара Хотуҥҥа олохтоох дьаһалта аатыттан үрдүктэн анаммыт аналын ситэрэн нэһилиэкпитин, дьоммутун-сэргэбитин харысхаллаан, алгыс иҥэрэн, арчыларын ситэрэн, ыраастаан санааларын кынаттыы сылдьарыгар дириҥ махталбытын тириэрдэбит. Алгыскыт күүһэ саргыны салайса, үтүөҕэ үөрэтэ, үрдүккэ сирдии туруохтун.
Татьяна АТЛАСОВА