Сарсыҥҥыттан дойдубутугар ыытыллар суолталаах быыбар саҕаланар. Маныаха Амма улууһа төһө бэлэмнээҕий? Бу туһунан билээри улуустааҕы территориальнай быыбар хамыыһыйатын бэрэссэдээтэлэ Наталья Алексееваны көрсөн ыйыталастыбыт.
— Наталья Алексеевна, сарсын Арассыыйа Бэрэсэдьиэнин быыбара саҕаланар. Улуус төһө бэлэмнээх көрсөр?
- Сарсын, кулун тутар 15 күнүттэн кулун тутар 17 күнүгэр диэри Дойдубут Бэрэсэдьиэнин быыбардыахпыт. Ол курдук биһиэхэ үс күннээх быыбар киирбитэ хаһыс да сыла. Онон маннык быыбары ыытарга бэлэммит. Улуус үрдүнэн уопсайа 17 быыбардыыр учаастактар бааллар. Бары бэлэмнэр. Кинилэр үлэлэрин кулун тутар 6 күнүттэн саҕалаабыттара. Ол иннинэ “Информ УИК” бырагырааманан олунньу 17 күнүттэн быыбарга бэлэмнэнии үлэтин саҕалаабыттара. Бу бырагырааманан биһиги улуус биир бастыҥнык үлэлээбит улуустар ахсааннарыгар киирбиппит. Ол курдук аадырыстаах дьиэлэр бары сүүс бырыһыан, быыбардааччыбыт 81,38 бырыһыанын хаппыппыт. Уопсайа 121 учаастактааҕы быыбар хамыыһыйатын чилиэнэ баарыттан 55 чилиэн дьиэлэринэн, кыбартыыраларынан сылдьан өйдөтүү, быһаарыы үлэтин ыыппыттара. Онно кинилэр туох быыбар буоларын, ханна, хайдах куоластыахтарын сөбүн, кандидаттары кэпсээбиттэрэ, ону сэргэ быыбарга баран куоластыырын дуу суоҕун дуу ыйыппыттара. Ол түмүгүнэн дьон үксэ быыбар туһунан билэллэрин көрдөрбүттэрэ, ыйытыллыбыт дьонтон 83 бырыһыана быыбарга кэлэргэ бэлэмнэрин эппиттэрэ. Ити эрээри сорох мунаарар дьоннор эмиэ бааллар.
— Нэһилиэктэринэн баар учаастактар барыта бэлэмнэр, ханна быыбар ыытыллара биллэр буоллаҕа…
- Оннук, барыта биллэр. Уруккуттан быыбар буолар сирдэрэ быыбардааччылары көрсөргө толору бэлэмнэр. Ол курдук бюллетеннэр тиийбиттэрэ. Федеральнай быыбар буоларын быһыытынан “Мобильный избиратель” диэн системалаахпыт. Ол быһыытынан ханнык баҕарар быыбардааччы бэйэтэ сүрүн олорор сиринэн быыбар күннэригэр суох буолар түгэнигэр, кини атын сиргэ, Арассыыйа хайа баҕарар муннугар куоластыан сөп. Ону сэргэ 109 тас дойдуга эмиэ Арассыыйа Бэрэсидьиэнин талар бырааптаах. Биэс учаастакпытыгар видеонан кэтээн көрөөһүн баар. Кинилэри киин быыбардыыр хамыыһыйаттан көрөллөр. Онтон атын учаастактарбытыгар эмиэ видеокамералар тураннар, фиксация барар. Ол барыта 3 ый устата хараллаллар. Маннык устуу барара куттал суох буолуутун хааччыйыыга, туох эмит кэһии тахсыбатын хонтуруоллааһыҥҥа үчүгэй. Итини сэргэ учаастактарга баар испииһэктэр бүгүн барыта чуолкайданнылар. Ыраах учаастактардаах икки нэһилиэкпитигэр болдьоҕун иннинэ куоластааһыны ыыппыттара.
— Быыбарга бэлэмнэнэн төһө үөрэх барда?
- Быйыл хаһааҥҥытааҕар да элбэхтик үөрэх барда диэххэ наада. Ол курдук ТИК бэрэссэдээтэллэрэ Дьокуускай куоракка киирэн үөрэх барбыппыт. Бу кэнниттэн өссө илин эҥэр улуустар бэйэбит туспа эмиэ семинардаабыппыт. Ону таһынан манна кулун тутар саҥатыгар бэйэбит учаастактааҕы хамыыһыйаларбытын мунньан эмиэ мунньахтаабыппыт. Хамыыһыйа чилиэннэрэ сүрүннээн бары уопуттаахтар, хаһыс да сылларын үлэлииллэр. Түмүктүүр мунньах өссө бүгүн ыытыллыа. Сарсын ураты суолталаах быыбар бастакы күнэ. Онно учаастактар бары сарсыарда 8 чаастан аһыллыахтара уонна киэһэ 8 чааска диэри үлэлиэхтэрэ. Бука бары гражданскай бырааппытын туһанан, дойдубут политическай олоҕор кыттыһан, көхтөөхтүк быыбарга кыттыаҕын. Үс күн устата хаһан бириэмэлээххитинэн көрөн куоластаан диэн ыҥырабын.
—Наталья Алексеевна, эппиэттэрин иһин махтал.
“Амма олоҕо” хаһыат