Сахабыт норуотун бэйиэтэ Владимир Михайлович Новиков- Күннүк Уурастыырап төрөөбүт Саппыйа алааһыгар үс күн устата эрбии тыаһа бирилээтэ, сүгэ охсор тыаһа тохтообокко иһилиннэ. Манна өрөспүүбүлүкэ маһын уустара кэлэн бэртээхэй диэн оҥоһуктары оҥорон эмистэри үөртүлэр. Биэс ааттаах уус киирсибититтэн хайаларын үлэлэрэ ордук буолла, ханнык-туох оҥоһуктар турдулар?
Айан аартыгар турар Эмис нэһилиэгин, күннээх бэйиэт Күннүк Уурастыырап киинэ түспүт, сүүрбүт-көппүт Саппыйа алааһа айан суолуттан олох көстөн турар. Онон Олоҥхо ыһыаҕар кэлэр ыалдьыттар “Саллар саас тухары олоххо — саханы үрдэтиэ олоҥхо” диэн олус да бэргэнник этэн кэбиспит бэйиэт, олоҥхоһут алааһыгар сылдьан ааһыахтара. Онон олохтоохтор ох курдук оҥостон, этэргэ диэри утуйар да ууларын умнан, үрүҥ түүннэри үлэ үөһүгэр көрсө сылдьаллар. Оннук биир улахан тэрээһининэн бэс ыйын 6-8 күннэригэр ыытыллыбыт өрөспүүбүлүкэтээҕи мас уустарын күрэҕэ буолла. Кыттааччылар Күннүк уһаайбатыгар турар балаҕаҥҥа утуйа, аһыы сылдьан үйэлэргэ дьону үөрдэр оҥоһуктары айан-тутан таһаардылар. Күрэҕи түмүктүүр үөрүүлээх дьоро киэһэҕэ бэйэлэрин эҕэрдэлэрин Амма улуһун баһылыгын социальнай боппуруостарга солбуйааччы Нюргуяна Илларионова, улуус култуураҕа уонна норуот айымньытыгар салалтатын салайааччыта Иван Иванов, Эмис нэһилиэгин баһылыгын солбуйааччы Айталина Кириллина эттилэр, махталларын тириэртилэр. Оҥоһуктар бүппүттэрин туоһулуур аалай лиэнтэни оҥоһуктары оҥорбут биэс уус дохсун ытыс тыаһын ортотугар быстылар.
“Бу күрэхпитин биһиги Олоҥхо дьиэтин ситимигэр киирбиппитинэн ылбыт Граммытыгар оҥордубут. Онон арыый соҕотохсуйан турбут Олоҥхобут дьиэтэ сэргэхсийэ, иччилэнэ түстэ. Уустарбытын кытта эрдэттэн кэпсэтэн, тылбытыгар киллэрэн, ааттаах-суоллаах уустар кэлэн үлэлээн барбыттарыгар махталбыт улахан. Инникитин бу оҥоһуктар дьону үөрдэ туруохтара диэн бүк эрэллээхпит. Өссө да кинилэри кытта сибээспитин быспаппыт. Нэһилиэкпитигэр “Уус кыһата” киириэхтээх. Дьэ онно ханнык-туох инструменнар игин наадаларыгар, инникитин маастар да кылаастары ыытыыга сүбэ-ама буолуоххут диэн эппиппитин ылыннылар. Бу үс күн устата буолбут күрэххэ эмис этинэн, сибиэ7эй сүөгэйинэн, баахыланан бэйэлэрин кылааттарын киллэрбит, күүс-көмө буолбут Анна Ильинична, Илья Ильич Пестеревтарга , Лидия Матвеевна Егороваҕа , Галина Васильевана Куприяноваҕа, Павел Павлович, Валентин Павлович Николаевтарга, Игорь Иванович Болтуновка дириҥ махталбын тириэрдэбин”,- диэн этэр күрэх тэрийээччитэ, Олоҥхо ситимин дьиэтин дириэктэрэ Анжелика Иванова.
Дьүүллүүр сүбэ түмүгү таһаарар
Үлэлэри сыаналааһыҥҥа үс киһилээх дьүүллүүр сүбэ үлэлээтэ. Оҥоһуллубут үлэ хаачыстыбата, оҥорбут геройун уобарастаан көрдөрүүтэ, уратыта сыаналанна. Күрэххэ Мэҥэ-Хаҥалас улууһунТөхтүр нэһилиэгиттэн СӨ култууратын туйгуна, норуот маастара, Магадан куоракка сылын ахсын ыытыллар аан дойдутааҕы муус оҥоһуктар күрэхтэрин кыайыылааҕа, 2022 сыллааҕы өрөспүүбүлүкэтээҕи мас уустарын күрэҕэр 2 -с миэстэлээх 2024 сылга Суоттуга ыытыллыбыт өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэх кыайыылааҕа Иван Мохначевскай, Амма улууһун Болугуруттан, кэскиллээх мас ууһа Октябрь Аянитов, Нам улууһун Нам нэһилиэгиттэн скульптураҕа былырыыҥыттан саҥа ылсан эрэр Роман Петров, Мэҥэ Хаҥалас улууһун Майатыттан Арассыыйа худуоһунньуктарын Сойууһун чилиэнэ, СӨ үөрэҕириитин туйгуна, прикладной искусстоҕа араас таһымнаах күрэхтэр кыайыылааҕа, призера Роман Петухов, Нам улууһун Модут нэһилиэгиттэн мууска ыытыллар араас таһымнаах күрэхтэр кыайыылаахтара, призердара Василий Аргунов кыттыыны ыллылар. Бары да киһи кэрэхсии, хараҕа таптыы көрөр оҥоһуктарын оҥорбут күрэх кыттааччыларын үлэлэрин дьүүллүүр сүбэ көрөн-истэн сыаналаата. Ханнык оҥоһуктар ситэн-хотон турдулар? Үҥкүүлүү сылдьар үс кыталык кыргыттар, Кыыс Туйгун, Сорук Боллур, Аан алахчын Хотун, Күннүк Уурастыырап айымньыта уонна бэйэтин мөссүөнэ. Күрэх кыттааччыларын кки бөлөххө арааран кыайыылааҕы быһаардылар. Ол курдук анаан үлэлээччилэргэ бастакы миэстэни Василий Аргунов, иккис миэстэ Роман Петров, үһүс миэстэ Роман Петухов уонна Иван Мохначевскай буоллулар. Онтон бэйэтэ баҕа өртүнэн сөбүлээн кыттааччыларга Октябрь Аянитов кыайыылааҕынан ааттанна. Бука бары кыайыылаахтар, бириистээх миэстэҕэ тиксибиттэр харчынан сертификаттары туттулар. Маны сэргэ анал бириистэр олохтоннулар. Ол курдук Эмис нэһилиэгэр мас ууһунан биллибит Павел Прокопьевич Николаев аатынан бирииһи саамай эдэр ууска диэн анаабыттарын уола Павел Николаев Амма Болугуруттан сылдьар Октябрь Аянитовка тутта. Онтон өр сылларга нэһилиэк баһылыгын солбуйааччынан үлэлээбит, учуутал Дария Захарова дьиэ кэргэнинээн саамай эдэр кыттааччыга, Модут орто оскуолатын 10-с кылааһын үөрэнээччитигэр Эрсан Аргуновка бэйэлэрин бириистэрин анаатылар. Маны сэргэ “Көрөөччүлэр биһирэбиллэрэ” диэн тэрийээччилэр туруорбут бириистэрин, Сорук боллур уолу ытын кытта оҥорбут Роман Петухов ылыан ылла. Кини оҥорбут оҥоһуга билигин Олоҥхо дьиэтигэр кэлбит дьону уруйдуу бастакынан көрсөр.
Октябрь Аянитов
Роман Петухов
Иван Мохначевский
Роман Аргунов
Роман Петров
«Туох да наһаа үчүгэй күрэх буолла. Олус астынным. Тэрээһин олох үчүгэй. Мин бэйэм бу күрэххэ кэлиэм иннинэ Күннүк Уурастыырабы көрбүтүм түүлбэр. Онон күрэххэ кэлэн оҥорор эбиппин диэн санаа киирбитэ. Аны балаһыанньа быһыытынан олоҥхоттон сюжет буолуохтаах. Ол иһин оҥоһугум икки өртүлээх буолла. Өр толкуйдаан баран оннук оҥордум. Табыллыбытыттан, дьон да Күннүгү майгыннаппыккын диэн үөрдүм. Былырыын Болугурга уолбунаан кэлэн кыттыбытым. Онно уолум бастаабыта. Бу сырыыга сиэммин Эрсаны илдьэ кэллим. Көмөлөһөөччү быһыытынан. Маннык иккиэн иккис төгүлүн сылдьабыт. Бу иннинэ Мэҥэ Хаҥаласка сылдьыбыппыт. Тэрийээччилэргэ улахан махтал. Сирэ-уота даҕаны, айылҕата даҕаны, хайдах эрэ үлэлииргэ ураты эйгэ турда. Бэл кумаар да суох. Туох дьиктитэй диэн бэйэбит да сөхтүбүт», — диэн кыайыылаах, 150000 солкуобай сертификат хаһаайына Василий Аргунов санаатын үллэһиннэ.
Дьэ ити курдук Саппыйа алаас сэргэхсийдэ, саҥалыы көрүҥнэннэ. Аммаҕа кэлэр ыалдьыттар тохтоон, сынньанан, хаартыскаҕа түһэн ааһар биир кэрэ бэлиэ миэстэтэ баар буолла.
“Амма олоҕо” хаһыат