Амма оройуонун култуурата биир иннигэр уктар, холобур буолар үлэлээх, икки норуодунай коллективы иитэн таһаарбыт, улууска «Экстра Синема» киинэ технологиятын аан бастакынан киллэрбит, «Арассыыйа бастыҥ үлэлээх тэрилтэтэ» ааты сүкпүт Бөтүҥнээҕи норуот айымньытын дьиэтигэр икки бүк үөрүүлээх түгэн бэлиэтэннэ. Ол курдук, нэһилиэккэ култуура сайдыбыта 90, билигин үлэлии турар кулууп дьиэтэ тутуллубута 50 сылларын бэлиэтиир умнуллубат күҥҥэ ыраахтан-чугастан ыҥырыылаах ыалдьыттар аат ааттаан кэлэн ытык бэтэрээннэри, айа-тута сылдьар кэлэктииби эҕэрдэлээтилэр, уруккуну-хойуккуну ахтан-санаан аастылар.
Оттон ханнык баҕарар бэлиэ, үбүлүөйдээх сылга саамай үйэлээх, сыллар өксүөннэригэр суураллыбат уһун үйэлээх бэлиэнэн, биллэн туран, кинигэ буолар. Анна Яковлева салайааччылаах эдэр кэлэктиип ону эмиэ өйдөөн, урукку сыллар уорҕаларыттан саҕалаан билиҥҥи кэм быыстарын сэгэтэн Бөтүҥ нэһилиэгэр култуура сайдыытын толору арыйар «Айымньылаах айар аартык» диэн дьоһун кинигэни бэлэмнээн улахан үлэни кыайа туттулар. Манна 1934 сыллаахха комсомольскай ячейка сэкирэтээрэ Ефим Петрович Николаев тэрийиитинэн бастакы ааҕар балаҕан арыллыытыттан саҕалаан аныгы сүүрбэ биирис үйэҕэ диэри Бөтүҥ култуурата хайдах сайдан кэлбитэ толору арылынна, сурукка түһэриллэн суоруллубат суолланна.
Холобура, «1939 с. отчуот көрдөрөрүнэн библиотека 260 солк. суумалаах 130 кинигэлээҕэ, 100 солк. суумалаах 50 сурунааллааҕа. Итини тэҥэ икки балалайкалааҕа, икки гитаралааҕа, икки мандолиналааҕа, үс саахыматтааҕа, биир ыскааптааҕа. Ити барыта 400 солкуобайга тэҥнэһэрэ«, эбэтэр «1946 с. кырдьаҕастар салалталарынан, хомсомуоллар, ыччаттар күүстэринэн маһы субуотунньугунан кэрдэн саҥа кулууп тутуута саҕаламмыта. Кулууп тутуутун бырайыагын, сметатын, чертежтарын улахан уопуттаах, бухгалтер идэлээх Г.Ф. Нестеров (Суон уола) оҥорбута. Онтон дьиэтин тутуутун биригэдьиир маастар В.И. Иванов (Куорат Бааска) иилээн-саҕалаан ыыппыта. Итиниэхэ холкуос ыстахаанабыстара, кырдьаҕастара А.Ф. Иванов, Г.А. Павлов, С.М. Кириллин, Д.И. Винокуров, фронтовиктар С.П. Слепцов, Н.П. Сутаков о.д.а бааллара» диэн сурукка тиһиллэн хаалбытын билигин кэлэн ааҕар олус да интэриэһинэй дии. Билигин кимнээх эрэ төрүттэрэ, аймахтара буоллахтара. Маннык устуруокалары ааҕан киһи оччотооҕу кэмнэргэ умсан ыларга, бэл салгыннарын иҕэрийэргэ дылы буолар. Оччотооҕу кэмҥэ, тиэхинньикэ сайда илигинэ, дьон, ыччат илиитин күүһүнэн оннооҕор социальнай эбийиэктэр дьэндэйэн тахсалларын сөҕө ааҕаҕын, олохтоохтор күүстээх, үтүө санааларынан олох кимиилээхтик инники дьүккүйэрин итэҕэйэҕин. Маны этэн эрдэхтэрэ эбээт, «Суруллубут — суоруллубат» диэн.
Бөтүҥ нэһилиэгэ төрүкүттэн маннык туруу үлэһит дьонноох буолан удьуор салҕанан култуура үлэһиттэрэ билигин эмиэ биир тарбахха баттанар таһаарыылаах үлэлээх буоллахтара. Холобура, 2011 сыллаахха Анна Федоровна норуот айымньытын дьиэтин дириэктэринэн үлэлии киирэригэр кулууп дьиэтэ 6 үлэһиттээх эбит буоллаҕына, күн бүгүн 12 киһи айымньылаахтык, хорутуулаахтык үлэлии-хамсыы сылдьаллар. Манна «норуодунай» ааты сүгүөн сүгэр Константин Попов салайааччылаах «Махтал» үҥкүү бөлөҕө, Снежанна Егорова салайар «Күбэй», «Дархан», «Одун Хаан», «Күн Куо» ырыа ансаамбыллара, Саина Попова салайааччылаах «Ситим» фольклорнай ансаамбыл, Марианна Кырбасова салалтатынан «БөтүҥUUS» иистэнньэҥнэр, уустар үлэлэрин сүрүннүүр түмсүү, «Ай-Тик» иистэнэр мастарыскыай, «Экстра Синема» киинэ саалата үлэлээн нэһилиэнньэ кэрэҕэ, сырдыкка тардыһыытын эргийэр киининэн буолаллар.
Үйэ кэриҥнээх үтүмэн үлэни түмэн, эрэдээксийэлээн, хаартыскаларынан ситэрэн кинигэ гынан таһаарыы — манан аҕай буолбатах. Олус элбэх сыраны, бириэмэни эрэйэрин, хас биирдии этии чахчы буоларын гына хос-хос бэрэбиэркэлэнэрин суруйар үлэҕэ миккиллэ сылдьар дьон билэбит бөҕө буоллаҕа. Аны үлэлээн-хамсаан ааспыт дьон хас биирдиилэрин аатын умнубакка, сыыска-буорга түһэрбэккэ сурукка тиһэн үйэтитэр эппиэтинэстээҕин эмиэ эбэн кэбис. Бу эппиэтинэстээх үлэни дириэктэр Анна Яковлева, олохтоох бэйиэт, суруйааччы Уйбаан Корякин — Бөтүүнүскэй, норуот айымньытын киинин үлэтин сүрүн тутулларын салайааччы Марианна Кырбасова, исписэлиис Саина Попова, учуутал Светлана Неустроева кыайа тутаннар өрөгөйдөөх үбүлүөйдэри көрсө «Айымньылаах айар аартык» кинигэ суруллан «Дани — Алмас» хампаанньаҕа 200 ахсаанынан бэчээттэнэн таҕыста. «Сайдыы кыымын саҕан», «Айар аартык ыллыгынан», Кэрэ эйгэтин кэрэхсээн» уонна «Айар талаан тиһигэ» диэн түөрт түһүмэхтээх дьоһун үлэ кэлэр кэнчээри ыччат уруккуну удумаҕалатарыгар, хойуккуну хотоҕойугар хатыырыгар тугунан да кэмнэммэт улахан оруолу оонньуоҕа саарбахтаммат.
Бу сүдү үлэни киэҥ эйгэҕэ билиһиннэрэр күҥҥэ улуус баһылыгын социальнай боппуруостарга солбуйааччы Нюргуяна Илларионова, нэһилиэк баһылыга Алексей Никитин, өр сыл нэһилиэк баһылыгынан таһаарыылаахтык үлэлээбит, билигин Уус Маайа улууһун баһылыгын солбуйааччы Саргылана Борисова, өр сыл улуустааҕы култуура управлениетын салайбыт Евдокия Сутакова, управление исписэлииһэ Мария Марина, кулууп дириэктэринэн үлэлээбит Елена Лобанова, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Валерий Лобанов, норуот айымньытын киинин дириэктэрэ Анна Яковлева, Бөтүҥнэр биир дойдулаахтара, С.Я.Левин уола, худуоһунньук, скульптор Владимир Левин, онтон даҕаны атыттар үрдүк сценаттан эҕэрдэлэрин тиэртилэр, айымньылаах үлэлээх кулууп саҥа дьиэлэнэригэр баҕа санааларын тиэртилэр.
Степан Левин аатын сүгэр Бөтүҥнээҕи норуот айымньытын киинэ үйэ аҥардаах таһаарыылаах үлэтин түмүгүнэн үгүс ситиһиилэринэн кынаттанан, саха үтүө үгэһин, ырыатын үҥкүүтүн, үйэлэри уҥуордаабыт уһун тыыннаах олоҥхотун өрө туппутунан, аныгы кэм долгунугар олорсон үлэҕэ саҥа сүүрээннэри бу курдук киллэрэн дьон-сэргэ култуурунай, духуобунай нэһилиэстибэтэ сайдар суолун солоон, өссө таһаарыылаахтык үлэлииригэр баҕарабыт. Айар куттаах, идэлэрин чахчы сөбүлүүр үлэһиттэрдээх кэлэктиип кыайыылара-хотуулара өссө даҕаны кэлэ туруохтара диэн бүк эрэнэбит.
«Амма олоҕо» хаһыат.