Идэһэ кэмэ бэйэтэ туспа үөрүүлээх, сүүрүүлээх-көтүүлээх түгэн. Онон да Идэһэ бырааһынньыга олус күүтүүлээх күндү күн. Амма Наахара нэһилиэгэр бу тэрээһиҥҥэ быйыл түөлбэлэр ох курдук оҥостон кытыннылар.
Амма Наахараҕа күн бүгүн биир бааһынай хаһаайыстыба, ынахтаах, сылгылаах 28 ыал баар. Ону тэҥэ сибиинньэ, куурусса иитэн бэйэлэрин сибиэһэй бородууксуйаларынан хааччына уонна хааччыйа олороллор. Егор Григорьев аатын сүгэр спортивнай саалаҕа түөлбэлэр икки ардыларыгар «Идэһэ ‒2024» күрэх олус сэргэхтик ыытыллан элбэх киһини түмтэ. Күрэҕи Сардаана Лебедева салайааччылаах «Түмэн» сынньалаҥ киин сонуннук тэрийэн ыытта. Үөрүүлээх чааһы Светлана Захарова иилээн салайда. Тэрээһин аһыллыытыгар эҕэрдэ тылын нэһилиэк аҕа баһылыга Захар Александров тириэртэ. Күүтүүлээх күрэххэ үс эр хоһуун, үс кэрэ аҥар түөлбэлэрин аатын көмүскээн кытыннылар. Сэтинньигэ идэһэ кэмэ буолан түөлбэлэр күрэххэ туйах уонна ынах кутуругун сүлээһинигэр, быһах сытыылааһыҥҥа, миэстэтигэр саламаат уонна алаадьы астааһыҥҥа, бас быатын өрүүгэ күрэхтэстилэр. Маны тэҥэ улахан өрүс балыга, улахан собо, халыҥ хаһа, халыҥ сибиинньэ сыата диэн күрэхтэр ыытылыннылар.
Нэһилиэк түөрт түөлбэтин олохтоохторо эрдэттэн биллэриллибит күрэххэ бука бары күргүөмүнэн ох курдук оҥостон кэлэн олус көхтөөхтөрүн көрдөрдүлэр. Түөлбэлэр бэйэлэрин сатабылларынан бэйэлэрин билиһиннэрдилэр. Ордук «Кэскил» түөлбэ билиһиннэриитин олохтоохтор хайҕаатылар. Күрэҕи сыаналыыр дьүүллүүр сүбэҕэ түөлбэлэр биирдии киһини киллэрдилэр. Манна олохтоох урбаанньыт Андрей Никифоров, алын сүһүөх учуутала Айталина Филиппова, саха тылын учуутала Матрена Макарова, педагог-психолог Ирина Олесова биир сүбэнэн үлэлээтилэр. Тыҥааһыннаах хаһыылаах-ыһыылаах күрэххэ дьүүллүүр сүбэ быһаарыытынан бастакы миэстэ 208 баалы ылбыт «Сайдам» түөлбэ (сал. Данил Макаров), иккис миэстэ 188 баалы аахсыбыт «Кэскил» түөлбэ (сал.Матрена Романова), үһүс миэстэҕэ 169 баалы хомуйбут «Аргыс» түөлбэ (сал. Людмила Александрова) таҕыстылар, онтон 161,5 бааллаах «Маяк» түөлбэ (сал. Февронья Иванова) күрэххэ көхтөөх кыттыытын иһин анал грамотанан бэлиэтэннилэр.
«Сүөһү көрөн-иитэн олорор дьоммутугар өссө үрдүк ситиһиилэри баҕарабыт. 90-с ыарахан сыллары сүөһү иитэр буолан элбэх оҕолоох дьон улаханнык билбэккэ аһарбыт эбиппит диэн билигин саныыбыт. Саха сүөһүтүн тутан олордоҕуна өлөн-охтон биэриэ суоҕа! Билиҥҥи ас-таҥас ыарахан кэмигэр эдэр ыччат сүөһүтэ ииттиҥ, бэйэ аһынан аһылыктаныҥ, баай байылыат олохтонуҥ!», — диэн дьүүллүүр сүбэ бэрэссэдээтэлэ Матрена Макарова бэйэтин түмүк тылыгар ис-сүрэҕиттэн тахсар истиҥ тылларын тириэртэ.
Маны сэргэ «Тортофест» торт оҥорор дьон аһаҕас күрэҕэ ыытыллынна. Күрэҕи «Түмэн» сынньалаҥ киин кэлэктиибэ сыаналаата. Манна бастакы миэстэни 7-с кылаас үөрэнээччитэ Эрчим Александров, иккис миэстэни Матрена Гермогенова, үһүс миэстэни Александра Константинова ылары ситистилэр уонна сынньалаҥ кииниттэн бэлэхтэри туттулар. Кэтэх хаһаайыстыбалары «Түмэн» киин видеосюжет устан, оҥорон-таҥан нэһилиэккэ ситим нөҥүө ыытан көрдөрдө. Кыһыҥҥы хаһаас уурунарга тоҕоостоох кэми баттаһан дьаарбаҥка-быыстапка кэмигэр нэһилиэк үлэһит дьоно бэйэлэрэ ииппит-төлөһүппүт сүөһүлэриттэн салаат, творог, ис нобуорун, кутуллан тоҥоруллубут хаан, үрүҥ ас арааһын, муҥха сибиэһэй балыгын, 3-с кылаас үөрэнээччитэ Айтал Макаров төрөппүттэрин кытары оҥорбут саахартан кэмпиэтин, оскуола эргиэнигэр бастакы күөҥҥэ сылдьар Айталина Филиппова салайар 3 кылаас үөрэнээччилэрэ оҥорбут дьаабылыкаттан, апельсинтан утахтарын атыыта тэрилиннэ, кэлбит дьон атыылаһан быйылгы кыстыгы этэҥҥэ туоруоҕуҥ диэн үөрэн-көтөн тарҕастылар.
Ирина КОРЯКИНА-ОЛЕСОВА