Сэтинньи ыйы саха норуота былыр-былыргыттан биир үксүн идэһэлэнээри, кыстыгы туоруур аһын-үөлүн хаһаанаары тэһийбэккэ күүтэрэ. Хас эмитэ үйэлэри уҥуордаан бу үгэс сүппэккэ-симэлийбэккэ, бастакы кыһыҥҥы тымныылары баттаһа бары улуустарга эт соҕотуопката саҕаланна. Амма улууһугар быйыл хаһаайыстыбалар, чааһынай дьон 4000 кэриҥэ сылгыны, ынах сүөһүнү туттуохтара диэн тыа хаһаайыстыбатын управлениетын салайааччы Ион Кононов сылгы, сүөһү астыыр сыахтары кэрийэ сылдьар кэмигэр кэпсээтэ.
Сэбиэскэй кэм саҕаттан Амма улууһун саамай улахан убойнай сыаҕынан “Табалаах” буолар. Абаҕаттан көс кэриҥнээх сиргэ олохсуйбут, сыаҕы кэккэ үлэһиттэр хонор, аһыыр сирдээх кэҥэс алаас. Өр сыл тыа хаһаайыстыбатыгар үлэлээбит уопуттаах зоотехник, билигин улуус бааһынай хаһаайыстыбаларын ассоциациятын бэрэссэдээтэлэ Александра Цыпандина ахтарынан, урут “Табалаахха” 4200 ынах, 2500 убаһа астанара эбитэ үһү. Билигин даҕаны манна “Амма” переработкалыыр кооператив алтынньы бүтүүттүттэн кэлиитэ-барыыта, сүпсүлгэнэ саҕаланар. Бэҕэһээ, алтынньы 31 күнүгэр улуус тыатын хаһаайыстыбатын управлениетын салайааччы Ион Кононовтыын бара сырыттыбыт. Дьэ, доҕор, үлэ кытаанаҕа манна эбит. Аргыйар тымныыны аахсыбакка, дьахталлыын, эр дьоннуун сүөһү астаан соло буолбаттар. Туораттан көрөн турар киһи диэн суох, бары тус-туһунан эбээһинэстээхтэр, ону толорон олорон да көрөр бириэмэлэрэ суох. Барыта күн-дьыл былдьаһыга буоллаҕа. Сүөһүнү сүлэн, этин таһааран ыйаан, төбөтүн, туйаҕын, кутуругун сааһылаан, иһин арааран сууйан – уйан киһи тулуйбат кытаанах үлэтэ.
Маны барытын көрдөрө-көрдөрө хаһаайыстыба салайааччыта Айысен Черноградскай маннык кэпсии иһэр:
-Улуус эккэ уопсай былааныттан аҥарын биһиги тэрилтэбит — “Амма” ТХППК бэлэмниэхтээх. Ааспыт нэдиэлэҕэ саҕалаан күн бүнүн 150 төбө бэлэмнээн олоробут. Кэлэр нэдиэлэ ортотугар ынах сүөһүнү барытын бүтэрэн ыскылааттарга угуохтаахпыт. Ону ситиһэргэ 25 киһи үлэлии сылдьар, сүрүннээн бэйэбит тэрилтэбит дьоно. Ол кэннэ өрүс мууһа үчүгэйдик турдаҕына, сылгылар хаалыннахтарына, сылгыга турунуохпут. Күннэтэ дьон бөҕө эрийэн быйыл эт сыаната төһө буолуой диэн тоокколоһоллор.Уматык, саппаас чаас сыаната үрдүү турарынан эккэ сыана эмиэ биллэ үрдүө диэн дьиксинэллэрэ чахчы. Ол эрээри биһиги нэһилиэнньэни өйдөөн, сыананы тута сатыыбыт. Бэйэ дьоно олохтоох бородууксуйаны кыстыгар хаһаанарыгар усулуобуйаны кыалларынан олохтуурга дьулуһабыт. Онон “Идэһэ” бырааһынньыгар ынах этин киилэтин 750-800 солкуобайынан быһарбыт буолуо диэн билиҥҥитэ былааннанан олоробут. Уһуйааннары, оскуолалары эмиэ удамыр сыаналаах этинэн 100 бырыһыан хааччыйабыт,- диэн Айысен Анатольевич сырдатар.
Оттон улуус уопсай үлэтин туһунан управление салайааччыта Ион Семенович Кононов сиһилии кэпсиир:
-Чахчы, оройуоҥҥа саамай улахан соҕотуопкалааччынан “Амма” ТХППК буолар. Быйылгы былаана ынах сүөһүгэ 400, ол иһигэр 150 бэйэтин туттарыыта буолар, итиэннэ 250 төбөнү хаһаайыстыбаларга өлөрөн биэрэр өҥөнү оҥоруохтаах. Иккис бөдөҥ соҕотуопкаһыт – “Абаҕаагро” бэйэтин 100 ынаҕын уонна соччо сылгыны забойдуу сылдьар. Кини быйыл “Амма” ТХПК Емельяновка учаастагар баар убойнай сыаҕын наймылаһан ылан үлэлэтэн саҕалаата. Манна 11 киһи үлэлиир.
Сылгыны, сүөһүнү астааһыны сэргэ өссө полуфабрикаттары оҥорон таһааран нэһилиэнньэҕэ батарыахтаах. Манна даҕатан эттэххэ, кэнники сылларга дьон сылгытын, сүөһүтүн убойнай сыахха туттарыыта лаппа аҕыйаата, үксүн дьон бэйэлэрэ тутталлар. Ону барытын ааҕан туран быйыл улууска 4000 кэриҥэ ынаҕы, сылгыны туттар соруктаахпыт. Төһө даҕаны кураан сайын туран, от кэмчитинэн дьон сүөһүлэрин лаппа аҕыйаталлара буолуо диэн дьаархамммыппыт эрээри, от былаанын 83 бырыһыан толордубут. Сылы туоруурга 29000 тоннаҕа наадыйарбытыттан бэйэбит улууспутугар 26000 тоннаны бэлэмнээтибит. Бурдукпут иэнин барытын хомуйдубут, валовайынан 90 бырыһыан ыллыбыт. Манна бэйэ комбикормун эбэн, чааһынайдарга улуус иһиттэн, тэрээһиннээх хаһаайыстыбаларга атын улуустарын кыратык эбии от атыылаһаммыт кыстыгы этэҥҥэ туоруур сыаллаахпыт.
Ити курдук тыа хаһаайыстыбатын эйгэтин үлэһиттэрэ биир да күн өрүүр, сынньанар диэни билбэккэ тыҥ хатыытыттан киэһэ им сүтүөр диэри үлэлээн хачыгырайаллар. Барыта — олохтоох нэһилиэнньэ бэйэ бородууксуйатынан аһаан доруобай, чэгиэн буоларын туһугар.
“Амма олоҕо” хаһыат.