Болугур олохтоохторо Олоҥхо дэкээдэтин түмсүүлээхтик тэрийэн, нэһилиэктэрин дьонун сэргэхситтилэр.
Ол курдук биир дойдулаахпыт Алексей Григорьевич Агапов «Алтан сабарай бухатыыр» олоҥхо испэктээкэлин, М.А. Ноговицын архыыбыттан ылан дэкээдэ бастакы күнүгэр куйаар ситиминэн көрдөрдүбүт. Биир сүүрээнинэн нэһилиэкпит түөлбэлээн олорор ытык кырдьаҕастарыгар «Арылхан» фольклорнай бөлөх оҕолоро, биир дойдулаахпыт Юрий Борисов «Баһырҕастаах ааттаах Баабый Баатыр» олоҥхотуттан быһа тардан, дьиэлэринэн сылдьан олоҥхолоон иһитиннэрдилэр.
Олохтоох библиотека үлэһиттэрэ Аммабытыгар олоҥхо ыһыаҕын чэрчитинэн тахсыбыт кинигэлэри көрдөрдүлэр, кэпсээтилэр. Аҕам саастаах дьоммут сүрдээҕин сэргэхсийэн, сэҥээрэн, үөрэ — көтө көрүстүлэр.
Нэһилиэк тэрилтэлэрин, түөлбэлэрин дьоно олус көхтөөхтөр, култуура киинэ ыытар тэрээһиннэригэр барытыгар биир сомоҕо буолан кытталлар. Ол курдук, дэкээдэ чэрчитинэн тэрилтэлэр икки ардыларыгар «ТУОС» түмсүн уонна ситиһин диэн өбүгэ оонньуутугар күөн — күрэс буолан ааста. Уопсайа 12 тэрилтэ кыттыыны ылла. Түмүккэ 1м — «Колосок» оҕо уһуйаана холбоһуктаах ОДьКХ тэрилтэтэ, 2 миэстэ – учаастактааҕы балыыһа холбоһуктаах баһаарынай чаас тэрилтэтэ, 3 миэстэҕэ — Е.Е. Пахомов аатынан орто оскуола тэрилтэтэ таҕыстылар. Кыттыыны ылбыт нэһилиэкпит туруу үлэһит дьоммутугар барҕа махталбытын тиэрдэбит.
Дэкээдэбитин түмүктүүр, Дойдуга Дьиэ кэргэн, өрөспүүбүлүкэҕэ Оҕо саас уонна Амма улууһугар Олоҥхо сылынан нэһилиэк түөлбэлэрин икки ардыларыгар «Дьиэ кэргэн Олоҥхото» олоҥхону ааҕы күрэх олус сэргэхтик буолан ааста.
Бу тэрээһиҥҥэ «Сарыада» фольклорнай бөлөх кыттааччылара тыыннаах доҕуһуолунан кэрэ ырыаларын бэлэхтээтилэр, «Чөмчүүк» түмсүү уонна «Талбаана» ийэлэр ансаамбыллара нарын үҥкүүлэринэн дьон биһирэбилин ыллылар. 1 миэстэ — «Үрүйэ» түөлбэттэн Надежда Николаевна, Роман Романович Неустроевтар дьиэ кэргэн, 2 миэстэ — «Мичил» түөлбэттэн Зинаида Николаевна, Константин Егорович Григорьевтар дьиэ кэргэн уонна «Кэскил» түөлбэттэн Зоя Михайловна Аммосова кыыһынаан Асялыын, эдьиийдэринээн Мария Николаевна Аммосовалыын, 3 миэстэ — «Сайдыы» түөлбэттэн Наталья Николаевна Софронова уолунаан Байдамныын, таайдара Стас Валерьевич Софроновтыын кыттан миэстэлэстилэр. Тэрээһиммитин сахалыы үгэһинэн оһуокайынан түмүктээтибит. Бар дьоммутугар олоҥхолуу баай олоҕу баҕарабыт.
Евдокия Платонова.