Е.А.Шишигин аатынан Сатаҕай орто оскуолатыгар Бүтүн Арассыыйатааҕы “Инникигэ хардыы” научнай-практическай кэмпириэнсийэ бастакы оскуолатааҕы түһүмэҕэ буолла. Эдэр чинчийээччилэр үлэлэрин экспертэр иннилэригэр тахсан көмүскээтилэр. Кэмпириэнсийэ хаһааҥҥытааҕар даҕаны көхтөөхтүк уонна интэриэһинэйдик ааста, элбэх оҕо кытынна.
Кэмпириэнсийэ үөрүүлээх чааһын оскуолабыт дириэктэрэ Ольга Лукина аста. Бу конференция аата даҕаны этэрин курдук инники олохпутугар, сайдыыбытыгар биир дьоһун хардыы буоларын бэлиэтээтэ. Бу чинчийэр үлэлэр оҕо толкуйдуур, ырытар, саҥарар үөрүйэхтэрин сайыннарар биир ураты ньыма буоларынан инникитин даҕаны оҕолор студенныыр кэмнэригэр олус туһаныахтарын бэлиэтээн эттэ.
Ааҕыылар 6 секциянан арахсан ыытылыннылар. Алын сүһүөх кылаастарга икки секция үлэлээтэ: бастакынан — Кыраайы үөрэтии, иккиһинэн — Тыл үөрэҕин билимнэрэ, математика, естествознание. 5-11 кылаастарга түөрт секция үлэлээтэ. Ол курдук “Төрүччүнү үөрэтии (Генеалогия)”, “Кыраайы үөрэтии, тыа хаһаайыстыбата”, “Технология”, “Общественнай, историческай билимнэр, экология, психология, ЗОЖ” уонна “Тыл билимнэрэ, култуура, искусство, технология”. Экспертэр хаһааҥҥытааҕар даҕаны оҕолор көхтөөхтүк кыттыбыттарын уонна интэриэһиргээн дьарыктаналларын бэлиэтээтилэр.
Барыта 18 экспиэр көрөн-истэн, оҕолору кытта кэпсэтэн, чинчийээччилэр үлэлэрин ырыттылар, кыайыылаахтары быһаардылар. Үчүгэй дакылааттары кэмпириэнсийэлэргэ, куонкурустарга кытталларыгар мэктиэлээтилэр. Кыттааччылар бары бириистээх миэстэҕэ тиксэн, учууталлар успуонсардаабыт кинигэ бэлэхтэрин, дипломнары тутан үөрдүлэр.
Кыра кылаастарга “Кыраайы үөрэтии” салааҕа Лауреат аатын иккис кылаас үөрэнээччитэ Айхал Соловьев ылла. Дакылаатын аата “Особенности якутской лошади” диэн, салайааччыта Ольга Николаевна Соловьева. Айхал бу үлэтин бастакы кылаастан саҕалаабыт. Быйыл сылгыны хайдах нүөмэрдиири, кулунчук хайдах аһыырын, идэһэни хайдах тутталларын эбии үөрэппит. Бу үлэтигэр туойунан оҥорбут макеттаах. Ону таһынан, фотокуб оҥорон, QR-кодунан мобильнай сыһыарыылары оҥоро үөрэммитэ сөхтөрөр. Интэриэһиргээбит киһи QR-кодунан киирэн сыһыарыыны арыйар, сылгыны көрүү-харайыы үөрүйэҕин кытта төһө баҕарар билсэр кыахтааҕын көрдөрөр. “Төрүччүнү үөрэтии” секцияҕа 8 кылаас үөрэнээччитэ Стас Яковлев муҥутуур кыайыылаах буолбут үөрүүтүн кистээбэккэ астынна. Кыайыылаах санаатын бу курдук үллэстэр:
“Мин бэһис кылаастан кыттабын. Салайааччым Ирина Назаровна. Бастакы дакылаатым “Мин чэгиэн учууталым” диэн учуутал эдьиийим Степанида Анатольевна туһунан суруйбутум. Онтон кэнники сылларга төрүттэрбин үөрэтэн саҕалаабытым. Билигин көмүскээбит дакылаатым аата “Чындаҕас Бөҕө сыдьаанабын” диэн. Былырыыҥҥыттан чинчийэбин, быйыл өссө кэҥэтэн биэрдим. Мин ийэм төрүччүтүн билбэппин, билигин ийэм аҕатын ууһун үөрэтэн саҕалыам. Тоҕо диэтэххэ хас биирдии киһи төрүччүтүн уонна төрөөбүт дойдутун убаастыахтаах, билиэхтээх диэн саныыбын”
Ахсыс кылаас үөрэнээччитэ Тая Елисеева былырыын саас Казань куоракка ыытыллыбыт норуоттар икки ардыларынааҕы Н.И.Лобачевскай аатынан IX научнай–практическай кэмпириэнсийэҕэ кыттан кэлбитэ. Санаатын бу курдук эттэ.
“Мин ааспыт, 2023 сыл кыһыныттан “Инникигэ хардыы” научнай чинчийиинэн дьарыктанабын. Мин темам аата «Читают ли дети книгу?» диэн. Салайааччым Саргылаана Аркадьевнана Иванова, история уонна обществознание учуутала. Мин талбыт темабын билиҥҥи үйэҕэ актуальнай, улахан болҕомтону эрэйэр диэн саныыбын. IT Технология сайдан иһэринэн, оҕолор кинигэлэри интэриэһиргээбэт буолан иһэллэр, олох аахпаттар даҕаны диэн бэлиэтиибин. Билигин Арассыыйа үрдүнэн дьон кинигэни аахпат буолуута бүтүн норуот культурата сайдыбатыгар, дьон духуобунаһа тутахсыйарыгар тириэрдииһик диэн бэлиэтиибин. Кинигэни аахпат буолуу биһиэхэ, сахаларга олус күүскэ тылбытыгар, саҥарар саҥабытыгар дьайар. Дьон интэриэһэ сүтэр. Кэпсэтии тахсыбат. Бэйэ-бэйэҕэ сыһыан мөлтүүр. Оҕо үксэ нууччалыы тылынан саҥарар, бэйэбит ийэ тылбытынан саҥарбат буолан иһэбит. Кинигэни аахпат оҕо тугу даҕаны интэриэһиргээбэт буола улаатар. Ол бэйэтигэр охсуулаах. Киһи кинигэни ааҕан, аан бастаан бэйэтэ сайдар, өйө улаатар, баай таһымнаах буолар. Онон мин талбыт темам олус наадалааҕын өйдүүбүн, элбэх оҕо мин этэрбин истиэн баҕарабын. Бэйэм бу дакылааппын сөбүлүүбүн, инники сылларга Саха сиригэр төһө сахалыы кинигэлэри ааҕалларын ырытыам, чинчийиэм”
Кыттыбыт үөрэнээччилэрбитигэр үлэлэрин өссө кэҥэтэн, үүнэн-сайдан иһэллэригэр баҕарабыт.
Христина СКРЯБИНА