Бүгүн өрөспүүбүлүкэбит үрдүнэн тоҕус социальнай эбийиэк үөрүүлээх арыллыылара биир тэҥинэн буолла. Эбйиэк аһыллыбыт дьоро күнүнэн Ил Дархан Айсен Николаев эҕэрдэтин тириэрдэн, видеоконференц сибээһинэн бука барыларыгар кыттыыны ылан аалай лиэнтэни быстылар. Бу тоҕус эбийиэк иһигэр икки этээстээх, толору хааччыллыылаах Соморсун нэһилиэгин норуот айымньытын дьиэтэ эмиэ баар.
“Биһиги нэһилиэкпитигэр кулууп тутуутун үлэтэ 2019 сылтан саҕаламмыта. Ол курдук биэс сыл устата олус түбүктээх, элбэх сүүрүүлээх-көтүүлээх үлэ барбыта. Дьэ ол түмүктэнэн бу сырдык ыраас уораҕайбыт үлэҕэ киирдэ. Бу дьиэбит “Тыа сирин кэлимник сайыннарыы ” диэн судаарыстыбаннай бырагырааманан тутулунна. Нэһилиэкпит дьокутааттара эйэлэрин сессияларыгар саҥа киирэр култуурабыт дьиэтигэр норуот суруйааччыта Василий Егорович Васильев -Харысхал аатын иҥэрэргэ диэн уураах таһаарбыттара. Онон норуоппут айымньытын дьиэтэ киэн туттар биир дойдулаахпыт аатын сүгэн үөрүүбүт улахан. Тутуубут олоххо киирэригэр бука бары турунан үлэлээтилэр. Сырдык уораҕайбыт олус үчүгэй. Киэҥ-куоҥ. Бу иннинэ балаҕаҥҥа үлэлии олорбуппут. Онон этэргэ диэри балаҕантан эмискэ дыбарыаска киирбит курдук буоллубут. Дьиэбит толору хааччыллыылаах. Дизайнын “Красный конь” диэн дизайн-группаны кытта үлэлэһэн оҥортордубут. Дьон олорон көрөр саалата барыта толору хааччыллынна. Светодиоднай экран, тыас-уус биэрии, уот -күөс барыта баар. Олорор сирэ 150 миэстэлээх. Автоматическай кулисалардаах. Ону таһынан сиэри-туому толорор, репетициялыыр, өссө тренажернай саалалардаах, исписэлиистэр хосторо баар. Биһиги кэлэктииппитигэр тохсуобут. Ол гынан баран бу саҥа дьиэлэммиппитинэн өссө икки штат эбиллибитин туһунан истэммит олус диэн үөрдүбүт. Соморсун дьоно-сэргэтэ олус көхтөөх, онон өссө айыахпыт-тутуохпут диэн эрэллээхпин”, — диэн норуот айымньытын дьиэтин дириэктэрэ, СӨ култууратын туйгуна Надежда Игнатьева өрө көтөҕүллэн туран сэһэргээтэ.
Дьоро күҥҥэ күндү ыалдьыттарынан СӨ тыатын хаһаайыстыбатын миниистирэ Артем Александров, СӨ култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга миниистирин солбуйааччы, РФ үтүөлээх артыыската Марина Силина, улуус баһылыга Степан Кузьмин, улуус дьокутааттарын Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Владимир Колосов, норуот суруйааччыта Дмитрий Наумов- Миитэрэй Наумов, улуус култуураҕа уонна норуот айымньытын салаатын салайааччыта Иван Иванов, буолан истиҥ эҕэрдэлэрин эттилэр, наҕараадаларын туттардылар. Маны сэргэ бу күн нэһилиэк баһылыктара, улуус култууратын дьиэтин дириэктэртэрдэрэ уонна Соморсунтан төрүттээх дьон күндү ыалдьыт буоллулар. Саҥа уораҕай тутуллан үлэҕэ киирбитинэн аал уот оттуллан, алгыс этиллэн, аалай лиэнтэ быһылынна. Тутуу түмүктэммитин туоһулаан символическай күлүүһү, дьиэни толору туппут “Основа” ХЭТ генеральнай дириэктэрэ Юрий Попов хаһаайкаҕа Надежда Игнатьеваҕа дохсун ытыс тыаһынан туттарда. Соморсун нэһилиэгин дьокутааттарын уурааҕынан саҥа киирбит норуот дьиэтэ норуот суруйааччыта, бу дьиэ олоххо киириитигэр күүс-көмө, бастакы хардыылары оҥорууга бэйэтин кылаатын киллэрбит Василий Егорович Васильев- Баһылай Харысхал аата иҥэрии үөрүүлээх чааһыгар нэһилиэк баһылыга Алексей Кононов, Миитэрэй Наумов, Баһылай Харысхал бииргэ төрөөбүт эдьиийэ Мария Иванова, төрөппүт кыыһа Ньургуйаана Шишигина кытыннылар.
Үөрүүлээх чаас долгутуулаах түгэнинэн Баһылай Харысхалы кытта бииргэ үлэлэспит Былатыан Ойуунускай аатынан Саха тыйаатырыттан артыыстара ыалдьыттааһыннара, эҕэрдэлэрэ буолла. Ол курдук тыйаатыр дириэктэрэ Петр Макаров, норуодунай артыыстар Герасим Васильев, Петр Баснаев буолан үрдүк сценаттан Харысхал “Көмүөл”, “Эргиллиэм хайаан да” уонна “”Учуутал драматыттан ааҕан көрөөччүлэри долгуттулар.
“Баһылайбыт дойдутугар маннык улахан култуура дьиэтэ дьэндэйбитэ олус үчүгэй. Бу саха култууратыгар, искусствотыгар улахан төһүү күүс буолуохтаах уонна буолуо диэн эрэнэбин. Баһылай Харысхал 30-тан тахса сыл Саха тыйаатырын кытта бииргэ үлэлээн, уонча испиктээкили, уонча драманы суруйбута. Аны билигин эмиэ биһигини кытта үлэлэһэ сылдьар Миитэрэй Наумов эмиэ бу дойдуттан тардыылаах. Драматурдар үлэлэрэ үйэттэн үйэҕэ тыйаатырга оонньонон бара тураллар, ааттарын ааттаталлар. Биһиги норуот айымньытын дьиэтигэр Баһылайбыт аата иҥэриллибитигэр олус диэн үөрдүбүт уонна долгуйдубут. Бу дьиэ соморсуннар эрэ буолбакка, кэлэр ыалдьыттар санааларын сааһылыыр, уйулҕаларын уоскутар уонна истэрин-кыахтарын көрдөрүнэр сирдэрэ буолуо. Онон олохтоохтору ис дууһабыттан эҕэрдэлиибин, саха аатын ааттатан айымньылаахтык үлэлээн, Харысхал аатын үрдүктүк тутан айын-тутун диэн баҕа санаабын тириэрдэбин”, — диэн этэр СӨ норуодунай артыыһа, Харысхалы кытта өр сылларга алтыһан кэлбит, кини айымньыларынан турбут испэктээхтэргэ, драмаларга элбэх сүрүн оруолу оонньообут Герасим Васильев.
Дьэ чахчы да тыа сиригэр аныгы ирдэбиллэргэ барытыгар эппиэттиир, сырдык-ыраас уораҕай үлэҕэ киирбитин бары кэлбит дьон сыаналаатылар. Бу барыта тутуу тэрилтэтин уонна олохтоох дьон биир санаанан үлэлээһиннэрин түмүгэ буолар диэн элбэх киһи бэлиэтээтэ. Онон тутуу түмүктэммитинэн элбэх киһи араас таһымнаах наҕараадалары туттулар. Ол курдук СӨ Бырабыыталыстыбатын Махтал суругунан норуот айымньытын дьиэтин уус уран салайааччыта Туяра Белолюбская, улуус дьаһалтатын экономикаҕа салаатын салайааччытын солбуйааччы Александр Попов, “СӨ тутуутун салаатын сайдыытыгар үтүөлэрин иһин” бэлиэнэн “Основа” ХЭТ бырайыактыыр салаатын салайааччыта Александр Гоголев, СӨ тыатын хаһаайыстыбатын бочуоттаах үлэһитэ» бэлиэнэн Аграфена Парфенова, СӨ тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин Бочуотунай грамотатынан бааһынай хаһаайыстыба салайааччыта Николай Фомин, “СӨ култууратын туйгуна” ааты Соморсун нэһилиэгин хорун кэлэктиибин уус уран салайааччыта Елизавета Кузьмина, “СӨ норуот айымньытыгар кылаатын иһин” бэлиэнэн сцена бэтэрээнэ Надежда Максимова, “СӨ уус уран самодеятельноһын бэтэрээнэ” бэлиэнэн Тамара Григорьева, Антонина Степанова, Ольга Заборовская, Петр Карманов, өрөспүүбүлүкэтээҕи норуот айымньытын уонна социальнай-культурнай технологияларын Дьиэтин Махтал суругунан сцена бэтэрээнэ Пелагея Нестерева бэлиэтэннилэр. Бу күн Соморсун нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо ааты үлэ бэтэрээнэ, уус уран самодеятельность чилиэнэ Аникей Протасов, “Соморсун нэһилиэгин социальнай-экономическай сайдыытыгар кылаатын иһин” бэлиэнэн “Основа” ХЭТ генеральнай дириэктэрэ Юрий Попов, Амма улууһун баһылыгын тутууга солбуйааччыта Виктор Смирников наҕараадаланнылар. Ити курдук саҥа уораҕай үрдүк сценатыттан тутууга үлэлэспит үгүс дьон чиэстэннилэр-бочуоттаннылар. Оннук да буолар буоллаҕа.
Култуура дьиэтэ айымньылаахтык үлэлииригэр улуус дьаһалтата массыына ылынарыгар диэн 1 700 000 солк суумалаах сертификаты, култуура министиэристибэтэ 100 000 солк сертификаты уонна да араас суумалаах сертификаттар туттарылыннар кэлэктиип үөрүүтэ үрдээтэ. Бу барыта кинилэр инники айымньылаах үлэлэригэр төһүү күүс буолара саарбаҕа суох. СӨ култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга миниистирин солбуйааччы Марина Силина бэлиэтээбитин курдук, бу култуура дьиэтигэр элбэх ансаамбыллар ыллаан-туойан, үҥкүүлээн норуодунай аакка тиийэ үүннүннэр.
СӨ Тыа хаһаайыстыбатын миниистирэ Артем Александров соморсуннар дьиэлэрин харыстаан, көрөн-истэн сылдьалларыгар, салгыы өссө тупсаран, чочуйан биир саамай чаҕылхай эбийиэк быһыытынан өр сылларга илдьэ сырыттыннар диэн санаатын тириэрдэн туран, атын да нэһилиэктэр бу курдук дьаныардаахтык үлэлэһэн бырагыраамаҕа киирсэн иһэллэригэр ыҥырда.
«Дьэ туох да наһаа үчүгэй. Букатын куоракка сылдьар курдукпун. Онон маны туппут бары дьоҥҥо, өрөспүүбүлүкэбит, улуупут салайааччыларыгар барҕа махтал.Биһиги дьэ мантан ыла өссө мустан ыллыахпыт-туойуохпут буоллаҕа. Саҥа дьылбытын сырдык, ыраас, киэҥ-куоҥ уонна дьэ толору хааччыллыылаах кулуупка көрсүөхпүт диэн үөрүүбүт үрдүк», — диэн сцена бэтэрээнэ Тамара Григорьева санаатын үллэһиннэ.
“Амма олоҕо” хаһыат