Амма улууһун мунньахтыыр саалатыгар тыа хаһаайыстыбатын салайааччылара, нэһилиэктэргэ баар исписэлиистэр мустаннар күн бүгүн саамай тыын буолбут боппуруостары дьүүллэстилэр. Кыттыыны Россельхознадзор Амурскай уобаласка уонна Саха сиригэр Управлениетын исписэлиистэрэ ыллылар, боппуруостарга эппиэттээтилэр. Көрсүһүүнү улуус баһылыгын бастакы солбуйааччы Василий Бураев салайан ыытта.
Мунньахха быһаарбыттарын иһиттэхпинэ, биир бэйэм санаабар “Балбаах сокуона” букатын тыа хаһаайыстыбатын үлэһиттэрин атахтыыр, кинилэри солуур эрэ курдук. Улуус кылаабынай агронома Николай Гаврильев бэлиэтээбитинэн, дьаамаҕа мунньуллубут ноһуом Саха сирин тыйыс усулуобуйатыгар хайдах да үс сыл иһинэн уоҕурдуу буолар туруга суох. Оччотугар аналиһа мөлтөҕү көрдөрөн, тобох буолан, нолуоктанар. Бааһынаҕа тахсан кутуллар, атыыланар да кыаҕа суох. Аны сокуоҥҥа дьаама төһө буолуохтааҕа туга да ыйыллыбатах. Арай кини аллараа өртө герметичнэй пленканан, эбэтэр бетонунан, бүтэр уһугар 20 см халыҥнаах туой буорунан бүрүллүбүт буолуохтаах. Быһатын ноһуом сиргэ тимирэн, сир аннынан ааһар ууга, почваҕа буортуну аҕалыа суохтаах диэн эбит. Аны хас биирдии хаһаайыстыба туспа дьаамалаах буолара ирдэнэр диэн. Маныаха Сулҕаччыттан тыа хаһаайыстыбатын исписэлииһэ Сэргэ Бэһи кытта холбоон 30-тан тахса бааһынай хаһаайыстыбалаахпын, олор бары дьаама хасталларыгар сирим да кыараҕас, онно уопсай биир дьааманы оҥорор тоҕо табыллыбатый диэн эмиэ сөптөөх да, толкуйдатар да боппуруоһу туруорда. Чахчы да хас нэһилиэк аайы баар хаһаайыстыбалар оннук сир хастан ноһуом кутар былаһаакка оҥостоллоро бэйэтэ туспа моһуок дии. Дьэ ол гынан баран сокуон аата сокуон. Ылыныллыбыт да үлэлиэхтээх диэн буолла. Манна былааннаах бэрэбиэркэлэр, эбэтэр хаһан баҕарар эппэккэ эрэ тастан кэлэн хаартыскаҕа түһэрэн миэрэ ылыллыан сөп эбит. Бу сокуон киирбитэ биллэн туран тыа хаһаайыстыбатын эйгэтин аймыыра, мунаардара сөп. Хайдах эрэ сүөһүнү ииттимэн диэбит курдук. Кыттыбыт исписэлиистэр тоҕо хас сүөһүлээҕиттэн көрөн бу сокуон туттуллубатый диэн олох сөпкө этэллэр. Онон инники өссө да боппуруостар бука үөскүү тураллара буолуо.
Аны биир айманар боппуруос маркировкалааһын. Манна ынахха улахан боппуруос суох эрээри, сылгыга ыарахан диэн этэллэр. Нэһилиэктэргэ баар тыа хаһаайыстыбатын үлэһиттэрэ чааһынайдар нолуок төлүөхпүт диэн сылгыларын олох чиптэтиэхтэрин баҕарбаттарын этэллэр. Онон манна учуоттамматах сылгы элбэх буолан тахсыан сөп эбит. Василий Иванович эппитинэн бэриллэр субсидия барыта сүөһү ахсаанынан кэлиэҕин, манна улууспутугар ынах да, сүөһү да ахсаана лаппа аччаан тахсыах курдук диэн этэр. Россельхознадзор судаарыстыбаннай инспектора Семен Габышев “Меркурий” уонна “Хорриот” бырагыраамалар тастан киирии бородууксуйаны хонтуруоллааһыҥҥа олус табыгастаахтарын, олохтоох бородууксуйа учуоттаныытыгар көмөлөөхтөрүн этэр. Бу бырагыраамаҕа чиптэммит, маркировкаламмыт эрэ сүөһү, сылгы этэ, ынаҕын үүтэ ааһар диэн этэр.
Маркировкалааһын үлэтэ ынах сүөһүгэ уонна тэрээһиннээх хаһаайыстыбалар сылгыларыгар быйыл ахсынньы 1 күнүгэр түмүктэммит. Онтон кэтэх хаһаайыстыбалаахтар сылгыларыгар кэлэр сыл кулун тутар 1 күнүгэр диэри эбит. Улуустааҕы бэтэринээрнэй сулууспа начальнига Игорь Анисимов иһитиннэрбитинэн “РегАГро” бырагыраама “Хорриот” ситимигэр киирэн холбоһон, сүөһү ахсаанын чопчулуур.
«Билиҥҥи туругунан бырагыраамаҕа киирбитинэн сылгы ахсаана 7668 төбө. Дьиҥинэн 10200 сылгы ааҕыллан турар. Нэһилиэктэринэн ылан көрдөххө Абаҕа 1321, Алтаҥҥа 174, Аммаҕа 331, Бөтүҥҥэ 649, Болугурга 1537, Соморсуҥҥа 764, Мээндигигэ 204, Эмискэ 770, Амма Наахараҕа 182, Покровкаҕа 349, Сатаҕайга 597, Сулҕаччыга 320, Сэргэ Бэскэ 285, Чакырга 195 төбө бырагыраамаҕа киллэриллэн турар. Өрөспүүбүлүкэ ветеринарнай управлениета ахсынньы 20 күнүгэр диэри болдьох биэрбитэ. Чааһынайдар сүөһүлэрэ бу ситимҥэ кулун тутар 1 күнүгэр диэри киириэхтээх. Чиптэр атыыга бааллар. Билиҥҥи туругунан 4000 устуука баар. Онтон туора муостаахтар төһө киирэн туралларый диир буоллахха, Абаҕаҕа 928, Алтан 495, Аммаҕа 960, Бөтүҥҥэ 1117, Болугурга 1645, Соморсуҥҥа 730, Мээндигигэ 145, Эмискэ 692, Амма Наахараҕа 249, Покровкаҕа 163, Сатаҕайга 1141, Сулҕаччыга 190, Сэргэ Бэскэ 135, Чакырга 987 төбө. Бу барыта нэһилиэк уопсай сүөһүтэ. Ол эбэтэр улуус үрдүнэн 9577 төбө баар курдук. Инникитин манна өссө күүскэ болҕомтону ууран баар сүөһүлэрбитин чиптээһиҥҥэ үлэ барыахтаах», — диэн Игорь Егорович этэр.
Бу курдук мунньахха кэлбит тыа хаһаайыстыбатын эйгэтин салайааччылара, күннэтэ сүөһүлээх, сылгылаах дьоннору кытта үлэлэһэ сылдьааччы исписэлиистэр бэйэлэрин мунаарар боппуруостарын биэрэн, бэйэ-бэйэлэрин кытта кэпсэтэн тарҕастылар. Инникитин кинилэри күүстээх, нэһилиэнньэни кытта өйдөтүү үлэтэ күүтэр. Оннук соругу улуус салалтата да туруорар.
“Билигин тыа хаһаайыстыбатын эйгэтигэр үлэлиир дьоммутун 2023 сылтан киирэн үлэлии турар “Сүөһү иитиитин ойоҕос бородуукталарын уонна РФ сорох сокуоннай аакталарыгар уларытыылары киллэрии тустарынан” диэн 248№-дээх сокуон, ол эбэтэр норуот ааттаабытынан боростуойдук “Балбаах сокуона” үгүс мунаахсыйыылары, сэргэхсийиини үөскэтэр. Ону сэргэ күн бүгүн субсидия кэлиитэ сүөһү, сылгы ахсаанын чуолкайдыырга маркировкалааһынтан тутулуктунар. Онон бу боппуруос эмиэ интэриэһи үөскэтэр. Дьэ ол иһин биһиги бэйэбит улууспут тыатын хаһаайыстыбатын салайааччыларыгар анаан Дьокуускайтан бу боппуруостары көрөр-истэр Россельхознадзор управлениетын исписэлиистэрин ыҥырбыппыт. Ону кинилэр быһа гыммакка, оруобуна халлааммыт тымныйан турдар да, айаннаан кэлэн, бары боппуруостарга эппиэттээн бардылар. Ол курдук управление судаарыстыбаннай инспектора Семен Семенович Габышев, сири уонна пестицидтэри харайыыны хонтуруоллааһын салаатын салайааччытын солбуйааччы Павла Дмитриевна Адамова уонна бу салаа старшай судаарыстыбаннай инспектора Полина Александровна Громова кэлэннэр үчүгэй баҕайытык быһааран кэпсээтилэр. Мунньахха сылдьыбыт тэрээһиннээх хаһаайыстыбалар салайааччылара, тыа хаһаайыстыбатын исписэлиистэрэ сөптөөх боппуруостары биэрэн эппиэттэри ыллылар. Ол эрээри өссө да чопчуланар боппуруостар элбэхтэр эбит. Холобура, сытар балбаахпыт аналиһа мөлтөх диэн көрдөрдөҕүнэ Росприроднадзор мөлүйүөнүнэн суумаҕа ыстаарааптыан сөп. Оннук биир холобурунан биир тэрилтэ айылҕаҕа буортуну оҥорбутун иһин 58 мөл. солк ыстарааптаммытын иһитиннэрдилэр. Биллэн туран бу сокуоҥҥа өйдөммөт, биһиги Сахабыт сиригэр сөп түбэспэт түгэннэр элбэхтэр. Онон мунньах кыттыылаахтара манна Ил Түмэн дьокутааттара көмө буолан уларытыыны киллэриэххэ сөбүн туһунан санааларын эттилэр. Түмүкпүтүгэр тохсунньу-олунньу ыйга өссө эбии хонтуруоллуур уорганнары, туһааннаах салайааччылары ыҥыран көрсүһүүтэ тэрийиэххэ диэн сүбэлэстибит”, — диэн Василий Иванович мунньах кэнниттэн санаатын үллэһиннэ.
“Амма олоҕо” хаһыат