Алтан нэһилиэгэр «Үһүс көлүөнэ оскуолата» бэрт сэргэхтик үлэлии-хамсыы олорор. Салайааччынан Альбина Шишигина ананыаҕыттан, сыллата араас тэрээһиннэргэ, күрэхтэргэ кыттыһан күн солото суохтар, нэһилиэк биир хамсатар күүһэ буолаллар.
Сааһырбыт уонна доруобуйаларынан хааччахтаах дьон уопсастыбаннай эйгэҕэ сылдьалларыгар табыгастаах усулуобуйаны тэрийэр, олохторун чэбдигирдэр туһуттан өрөспүүбүлүкэҕэ бастакынан Дьокуускай куорат биир кэлим социальнай харалтатын киинигэр «Көхтөөх уһун үйэлэнии» бырагыраама ылыныллыбыта. Бу тосхол чэрчитинэн 2011 сыл ыам ыйын 5 күнүттэн СӨ «Үһүс көлүөнэ оскуолата» тэриллибитэ. Кэскиллээх бырайыак көҕүлээччитинэн уонна тэрийээччитинэн социальнай өҥө киинин дириэктэрэ Наталья Пахомова буолар. Оскуола – социальнай-сырдатар бырайыак быһыытынан уопсастыбаннай тэрилтэ буолар. Кини сүрүн сыала – дьону түмэр, кинилэр бэйэлэрин кыахтарыгар уонна баҕа санааларыгар тирэҕирэн айымньылаахтык уонна социальнай-көдьүүстээхтик үлэни көҕүлүүллэригэр туһаайыллар. Бу үлэ көмөтүнэн аҕа саастаах көлүөнэ уонна доруобуйаларынан хааччахтаах дьон сааһырыыга сыһыаннара уларыйан, олоххо көхтөрө үрдээн бэрт тэрээһиннээхтик мустан үлэлии олороллор. Этэргэ диэри, «биэнсийэ сааһа – дьиэҕэ олорон чуҥкуйарга анамматах» диэн өйдөбүлү чиҥэтэн өрөспүүбүлүкэ хас биирдии нэһилиэктэригэр үтүө үгэс быһыытынан тарҕанан, ыытар үлэлэрэ сыллата кэҥээн, номнуо уопутуран, түмсүүлээхтик салҕанан иһэр. Бу курдук, Алтан нэһилиэгэр эмиэ «Үһүс көлүөнэ оскуолата» Амматааҕы салаата бэрт сэргэхтик үлэлии-хамсыы олорор. Салайааччынан Альбина Титовна Шишигина ананыаҕыттан сыллата араас тэрээһиннэргэ, күрэхтэргэ кыттыһан күн солото суох үлэлии олороллор.
“Миигин салайааччынан 2019 сылтан өр кэм уопсастыбаннай үлэҕэ уһаарыллыбыт уопуттаах, Алтан нэһилиэгин «Алгыс» аҕам саастаахтар түмсүүлэрин салайан кэлбит Мария Григорьевна Неустроева кэпсэтэн киллэрбитэ. Оччолорго нэһилиэк аҕам саастаахтарын барыларын уопсастыбаннай эйгэҕэ сыһыарар сыалтан биэнсийэлээхтэр түмсүүлэрэ тэриллибитэ, салайааччынан Варвара Васильевна Дьяконова үлэтин саҕалаабыта. 2019 сылга Үһүс көлүөнэ улуус иһинэн кустовой спартакиадата биһигиттэн саҕаламмыта. Ол курдук Эмис-Алтан-Сатаҕай аҕам саастаахтара мустан сыал ытан, сахалыы остуол оонньууларын – хаамысканы, хабылыгы, остуол тенниһин оонньоон кулуупка күрэхтэспиттэрэ, бука бары астынан тарҕаспыттара. Оччолорго хамсык дьайа саҕаланан былааннаммыт күрэхтэрбит ситэ ыытыллыбатахтара. Төһө да дьиэҕэ хам хаатыйаланан олордорбут, «Хайдах олороҕун, тугу дьарыгыраҕын хамсык бириэмэтигэр?» диэн ааттаан-суоллаан аҕам саастаах үөлээннээхтэрбиттэн ситим нөҥүө хаартыска хомуйан видео онорторбутум. Кыайыы 75 сылыгар сэрии кыттыылаахтарын огдооболоругар, сэрии сылларын оҕолоругар олбох тигитэлээн олохтоох дьаһалта түҥэтэр бэлэҕэр кыттыһан уган биэрбиппит. 2020 сыл ыам ыйын 19 күнүгэр өрөспүүбүлүкэ иһинэн ыытыллыбыт «Ньургуһун ыһыаҕа» күрэххэ биһиги нэһилиэктэн Татьяна Михайловна Окорокова кыттан 3-с бочуоттаах миэстэҕэ тиксэн харчынан бириэмийэ туппутугар, үөрүүбүт муҥура суох этэ. Төһө да хамсык дьайа сатыылаатар, олорон хаалбакка «Кыһын Саха сириттэн саҕаланар» бэстибээл чэрчитинэн ыытыллыбыт «Сылаас тыыннаах өбүгэ таҥаһа» ситим нөҥүө күрэххэ биһигиттэн СӨ норуотун маастара, нэһилиэк бочуоттаах олохтооҕо Елена Васильевна Неустроева кыттан өрөспүүбүлүкэҕэ 2-с миэстэни ылары ситиспитэ, харчылаах бириэмийэнэн, «Көмүлүөк» хампаанньа иһитинэн наҕараадаламмыта. 2021 сыл муус устар ыйга улуус иһинэн ситим нөҥүө сахалыы остуол оонньууларыгар – хабылыкка, хаамыскаҕа Степанида Петровна Ефремова, Федор Петрович Тихонов кыттыбыттара. Хамсык дьайын кэмигэр үлэбитин кылгастык билиһиннэрдэххэ ситигирдик. «Алгыс» үҥкүү бөлөҕөр биһиги 2015 сылтан сылдьабыт. Үҥкүүгэ үөрэтээччибит, култуура киинин хореограба Петр Назаров биһигини барыбытын ис сүрэҕиттэн кыһаллан туран дьарыктаан 2017 сылтан араас күрэхтэргэ кыттан саҕалаабыппыт. Ситиһиилэрбитин аахтахха элбэх буоллаҕа.
Үҥкүүбүт таһынан сайын ыһыахтарга сиэр-туом толоруллуутугар кыттыһабыт. Таҥаспытын тиктэрбитигэр бэйэбит кыргыттарбыт Анна Трофимовна Петрова, Елена Васильевна Неустроева, Тамара Даниловна Карамзина ыйан-кэрдэн, быһан биэрэр буоланнар тэрээһиннэргэ кыттар таҥастарбыт куруук уларыйа тураллар, үҥкүү аайы саҥардыллан иһэллэр. Соторутааҕыта бука бары сахалыы чараас соннору тигиннибит. 2018 сылтан «Айыллаана» диэн ансаамбыл тэринэн ыллаан-туойан саҕалаабыппыт, маныаха эмиэ ситиһиилэрбит бааллар бөҕө буоллаҕа. 2023 сылга алтынньыга улууспут киинигэр 3 көлүөнэ оскуолата ыыппыт «У меня ты, Россия как сердце, одна» патриотическэй ырыа күрэҕэр 3 миэстэ буолан харчылаах сэртипикээт туппуппут. Быйыл, хомсомуол төрүттэммитэ 106 сылыгар аналлаах улуустааҕы ырыа күрэҕэр үһүс истиэпэннээх лауреат аатын ыллыбыт. Олунньу ыйга дьаһалта ыҥырыытын быһа гыммакка, Намнааҕы социальнай геронтологическэй кииҥҥэ баран Алтантан төрүттээх биир дойдулаахпытын Анастасия Титовна Чемезованы үбүлүөйүнэн эҕэрдэлээн, ыллаан-туойан, үҥкүүлээн кэлбиппит. Бу сайын Аммаҕа ыытыллыбыт Олоҥхо ыһыаҕар биир дойдулаахпыт В.М.Новиков-Күннүк Уурастыырап «Тойон Дьаҕарыма бухатыыр» олоҥхотун СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, режиссёр Валерий Лобанов туруорбута. Онно ыһыах олоҥхонон арыллыытыгар үҥкүүнэн кыттыбыппыт. Бэйэбит нэһилиэкпит ыһыаҕар хореографпыт Валерий Ноев үбүлүөйүгэр анаан улахан үҥкүү туруорбута. Түһүлгэҕэ «Кыыс Амма» диэн үҥкүүнү 23 буолан үҥкүүлээбиппит, ол быыһыгар ыалдьыттары алаадьынан, быырпаҕынан айах туппуппут. Алтынньы 1 күнүгэр Дьокуускайга П.А.Ойуунускай аатынан Саха академическэй тыйаатырыгар «Көхтөөх уһун үйэлэнии» бэстибээлгэ Амма улууһуттан биһиги нэһилиэк үһүс оскуолата Гала кэнсиэргэ таджикскай үҥкүүбүтүнэн кыттыбыппыт. Барарбытыгар-кэлэрбитигэр олохтоох дьаһалта, култуура киинин массыыналарынан сырыттыбыт, онон салалтабытыгар махталбыт муҥура суох. Сэтинньи 20 күнүгэр Амма нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, «Амма киэн туттуута» бэлиэ хаһаайына, сэрии сылларын оҕото, үлэ, сыана бэтэрээнэ, «Үҥкүүлүүр Солобуода» бальнай үҥкүүгэ 12 сыл өрөспүүбүлүкэ таһымнаах үҥкүү күрэхтэрин кыттыылааҕа, «За вклад в развитие Отечественного бального танца РС(Я)», уонна да атын бэлиэлэр хаһаайкалара Анна Андреевна Васильева 85 сааһыгар аналлаах бальнай үҥкүү күрэҕэр икки паараны Аммаҕа илдьибитим. Инна Алексеевна Дьячковская, Григорий Григорьевич Неустроев — «Самая элегантная пара», Ефросинья Ильинична Адамова, Елена Васильевна Романова — «Бастыҥ толоруу» анал ааттары ыланнар үөрэн-көтөн кэлбиппит, массыынанан култуурабыт киинэ хааччыйбыта.
Сэтинньи 22 күнүгэр Алтаммытыгар улуус нэһилиэктэрин икки ардыларыгар Спартакиада чэрчитинэн сахалыы остуол оонньууларыгар – хабылыкка, хаамыскаҕа күрэхтэһиигэ спортсменнары, маны сэргэ ахсынньы 7 күнүгэр «Иэйии» култуура киинин 50 сыллаах үбүлүөйүгэр ыҥырыылаах ыалдьыттары алаадьынан, быырпаҕынан айах туттубут. Үбүлүөйүнэй кэнсиэргэ музыкальнай сыаҥкаҕа үҥкүүнэн, ырыанан кытынныбыт. «Кыыс Амма» үҥкүүбүтүн бу сырыыга сыанаҕа 17 буолан үҥкүүлээтибит. Субу курдук барыга-бары кыттыһан, аралдьыйан күн солото суох олоробут. Тэрээһиннэргэ – сиэр-туом ыытыыта, айах тутуута, ырыа, үҥкүү буоллун, барытыгар «ээҕи» кытта сылдьар кыргыттардаах буоламмын бэрт сэргэхтик олоробут, онон кыргыттарбар дириҥ махталбын, истиҥ эҕэрдэбин тириэрдэбин. Туох эмит ыытыллар түгэнигэр хомулла охсон түмсэр, куруук өйөһөр буолан үлэ да үлэлэнэр, ырыа да ылланар, үҥкүү да үҥкүүлэнэр», — диэн Алтаннааҕы «Үһүс көлүөнэ оскуолата» түмсүү салайааччыта Альбина Шишигина үөрэ-көтө санаатын үллэһиннэ.
«Үһүс көлүөнэ оскуолата» аҕам саастаах дьоҥҥо «көхтөөх уһун үйэлэнии» хайысханы бигэргэтэн, уопсастыбаннай эйгэҕэ сылдьалларыгар табыгастаах усулуобуйаны үөскэтэн бары өттүнэн туһалаах буоларын чахчы билинэбит уонна онтон үөрэбит.
Татьяна АТЛАСОВА